SE5a : To SPITFIRE του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου

 

26-10-2021 

 

 

 

 

 

Περί τα τέλη του 1916 είχε γίνει πλέον σαφές ότι οι περιστροφικοί κινητήρες είχαν φτάσει τα όρια τους. Όσο μεγάλωνε ο κυβισμός και η ιπποδύναμη της μηχανής, τόσο οι κραδασμοί από τις τεράστιες περιστρεφόμενες μάζες όσο και το στροβοσκοπικό φαινόμενο επηρέαζαν τόσο πολύ τη δομή και την στερεότητα του αεροπλάνου, που έπρεπε να βρεθεί κάποια άλλη λύση...

 

............................................................................................

 

 

Κυριακή πρωΐ, 28 Ιανουαρίου 1917

 

Εκείνο το γκρίζο, παγωμένο πρωϊνό στο Farnborough Νοτιοδυτικά του Λονδίνου, ο νεαρός επισμηναγός Frank Goodden, αρχιδοκιμαστής πιλότος της Royal Aircraft Factory μπαίνει στο καινούργιο διπλάνο -SE5 - Scout Experimental 5- για να το δοκιμάσει για πρώτη φορά. Ο ολοκαίνουργιος κινητήρας "Hispano-Suiza" V8, με τους κυλίνδρους εν σειρά, με 11.760 cc κυβισμό και 140 HP ιπποδύναμη, παίρνει αμέσως μπροστά από τον μηχανικό και οι 8 κύλινδροι του ρολάρουν με επιβλητικό ήχο.

 

 

 

Ο νεαρός επισμηναγός Frank Goodden, ο πρώτος που δοκίμασε το καινούργιο διπλάνο της Royal Aircraft Factory.  Και σκοτώθηκε!

 

 Το αεροπλάνο τροχοδρομεί στον χωμάτινο διάδρομο και απογειώνεται. Πετά για λίγη ώρα καλά στον αέρα. Ξαφνικά, σε μια σχετικά απότομη αριστερή στροφή, η πάνω αριστερή ημιπτέρυγα σπάει και διπλώνει! Το αεροπλάνο πέφτει σαν μολύβι στο έδαφος και ο επισμηναγός Frank Goodden σκοτώνεται! Ήταν μόλις 28 ετών! 

 

..................................................................

 

 

 90 χρόνια αργότερα - Κυριακή πρωΐ-9 Απριλίου 2007, Μοντελοδρόμιο "Dounis Airfield"

 

Το ολοκαίνουργιο SE5a είναι πάνω στον διάδρομο, έτοιμο για απογείωση και η καλοστρωμένη OS-FS.56a ρολάρει σαν ραπτομηχανή. Πρόκειται για (Κινέζικο) μοντέλλο της Γερμανικής RIPMAX, με μέτρια έως κακή ποιότητα κατασκευής, αλλά φτιαγμένο πολύ προσεκτικά. Όλες οι ρυθμίσεις έχουν γίνει πιστά, με τα σχέδια και τις οδηγίες του κατασκευαστή.

Μέγα λάθος!

Είμαι καθόλα έτοιμος για την απογείωση, με το σχετικό τρακ αλλά και με κάποιες πρόσθετες ανησυχίες στο πίσω μέρος του μυαλού μου. Είχα προσέξει ότι το Thrust Down και το Thrust Right του κινητήρα ήταν υπερβολικά μεγάλα. Ένας φίλος αερομοντελιστής είχε επαυξήσει λίγο πριν τις ανησυχίες μου, λέγοντας μου ότι "δεν έχω ξαναδεί αεροπλάνο με τόσο μεγάλες γωνίες στη μηχανή". Είχα μετρήσει με το ειδικό όργανο και τη γωνία πρόσπτωσης των πτερύγων και την είχα βρει και αυτή ανεξήγητα μεγάλη, 3,5 μοίρες, υπερβολική θα έλεγα για ένα διπλάνο με Flat το κάτω μέρος των φτερών. Ωστόσο ήμουν σε μια περίοδο που ακολουθούσα ευλαβικά τις οδηγίες του κατασκευαστή, έστω και Κινέζου.

Μέγα λάθος!

Με κάποιο άγχος δίνω προοδευτικά τα γκάζια στον κινητήρα, προσπαθώντας να κρατήσω το μοντέλλο ίσια στον διάδρομο, πράγμα όχι και τόσο εύκολο, μια που δεν διέθετε πίσω ροδάκι, αλλά ένα σταθερό Skid.

Το αεροπλάνο τροχοδρομεί μερικά μέτρα και απογειώνεται απότομα! Μόλις φτάνει σε ύψος περίπου 1 μέτρου κάνει μια απότομη βουτιά κάτω και δεξιά και συντρίβεται στο έδαφος! Ευτυχώς σπάει μόνο το ακροπτερύγιο της κάτω δεξιά ημιπτέρυγας!

Πάλι καλά!

Από εκείνη τη φορά πείσθηκα ότι οι κατασκευαστές δεν είναι αλάνθαστοι και τα μοντέλλα (ακόμη και τα ARF) πρέπει να ελέγχονται εξονυχιστικά βάσει των γνώσεων (και των εμπειριών) που έχουμε εμείς οι ίδιοι. 

 

Για την ιστορία, όταν διόρθωσα αυτά τα πράγματα στο αεροπλάνο, πέταξε καταπληκτικά και συνεχίζει να πετάει έτσι, εδώ και πολλά χρόνια, μέχρι σήμερα!

 

Το εκπέτασμα του διπλάνου είναι περίπου 1,40 μέτρα, το βάρος του 2,8 κιλά και είναι εξοπλισμένο όπως ανέφερα με τετράχρονο κινητήρα OS FS 56a.

 

Το SE5 είναι ένα σπάνιο μοντέλλο, που δεν το βλέπουμε συχνά στα μοντελοδρόμια. Η Ripmax σταμάτησε να το διαθέτει και ο Hobbyking που το είχε βγάλει στην αγορά για κάποιο διάστημα, το σταμάτησε και αυτός. Τώρα υπάρχει μόνο σε ΚΙΤ στην BALSA-USA, σε κλίμακα 1:4, αλλά οι εισαγωγές από την Αμερική είναι πλέον απαγορευτικές.

 

 

 

Το SE5a της Ripmax. Όχι και τόσο καλή κατασκευή, πολλά σχεδιαστικά λάθη

 

Το SE5a του Hobbyking. Το είχα δει να πετάει αρκετά καλά, στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Δεν κυκλοφορεί όμως πλέον και αυτό

 

 Πτητικά είναι πολύ εύκολο μοντέλλο, λίγο απότομο ίσως στις κινήσεις των Aileron που είναι και στα δυο φτερά (πάνω και κάτω), αλλά αυτό αντιμετωπίζεται εύκολα με κάποιο εκθετικό (exponential) στην Τ/Κ. Λίγο εκνευριστική είναι η αυτο-διόρθωση (οριζοντίωση) που κάνει το μοντέλλο στις κλίσεις με τα aileron, επειδή έχει αρκετή δίεδρο και στις 2 πτέρυγες και έτσι η στροφή του είναι λίγο περίεργη, αλλά συνηθίζεται και αυτή.

 

Όπως σε όλα τα Scale μοντέλλα που έχω, θέλησα να μάθω την ιστορία του SE5 η οποία είναι αρκετά ενδιαφέρουσα και θα ήθελα να τη μοιραστώ μαζί σας...

............................................................................

Φεβρουάριος 1917

Μερικές εβδομάδες μετά την πτώση του πρώτου πρωτότυπου και τον θάνατο του επισμηναγού Frank Goodden δοκιμάζεται το 2ο πρωτότυπο ...το οποίο πέφτει και αυτό! Αυτή τη φορά όμως ο πιλότος τραυματίζεται μόνον ελαφρά.

 

Σχεδιαστικά λάθη στις πτέρυγες και αδύναμη κατασκευή, είχαν σαν αποτέλεσμα να "διπλώνει" κυρίως η επάνω πτέρυγα του αεροπλάνου η οποία δεχόταν και τις μεγαλύτερες δυνάμεις (αυτό ισχύει σε όλα τα διπλάνα).

 

  Το SE5 αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του 1ου Π.Π. στην Αγγλία, στο Royal Aircraft Factory, από μια ομάδα 3 μηχανικών. Ήταν από τα πιο γρήγορα αεροπλάνα της εποχής, πολύ σταθερό, ενώ ήταν και αρκετά ευέλικτο. Λόγω των εξαιρετικών πτητικών χαρακτηριστικών του χαρακτηρίστηκε αργότερα από Ιστορικούς της Αεροπορίας ως το Spitfire του 1ου Π.Π. 

Από πολλές απόψεις το SE5 ήταν πολύ καλύτερο από το σύγχρονο του Sopwith-Camel, αν και όχι τόσο ευέλικτο. Αυτά τα δυο αεροπλάνα πάντως χάρισαν στους συμμάχους την αεροπορική υπεροχή, από τα μέσα του 1917 και μέχρι το τέλος του πολέμου.

 

Το αρχικό μοτέρ που χρησιμοποιήθηκε στο αεροπλάνο ήταν ένας Ισπανικός "Hispano-Suiza 8A" οκτακύλινδρος V8 κινητήρας, με 11.760 cc και 140 HP ιπποδύναμη, στις 1900 στροφές.

 

 

 

Ο 8-κύλινδρος "V" κινητήρας της Hispano-Suiza, με την οποία ήταν εφοδιασμένο το πρωτότυπο SE5. Είχε αρκετά προβλήματα

Στο αεροπλάνο έγιναν επίσης οι απαραίτητες βελτιώσεις στην αντοχή του, ενώ κατόπιν τοποθετήθηκε ο κάπως δυνατότερος κινητήρας Hispano-Suiza 8b, ο οποίος έδινε 200 HP στην έλικα. Πολύ προχωρημένο μοτέρ για την εποχή του, με εκκεντροφόρους επικεφαλής, αλουμινιένο κύλινδρο με χαλύβδινο χιτώνιο, διπλή ανάφλεξη σε κάθε κύλινδρο, εξαναγκασμένη λίπανση με αντλία και πολύ απλός στη λειτουργία του, ακόμη και για έναν άπειρο πιλότο.

 

Όμως και αυτός ο κινητήρας είχε προβλήματα που εντοπίζονταν κυρίως στο γραναζωτό κιβώτιο μείωσης στροφών. Αναφέρθηκαν περιπτώσεις που εν πτήσει αποκολλήθηκε η έλικα ή και ολόκληρο το κιβώτιο από τη μηχανή! Δεν τολμώ να σκεφτώ τι συνέβη στο αεροπλάνο και τον πιλότο! (Στον 1ο Π.Π. γενικά οι πιλότοι δεν είχαν αλεξίπτωτα).

 

Σύντομα λοιπόν και αυτός ο κινητήρας αντικαταστάθηκε από τον Wolseley-Viper, έναν τροποποιημένο Hispano-Suiza (που κατασκευαζόταν με την άδεια της Hispano), V8 και αυτός, υδρόψυκτος με υψηλή συμπίεση, αλλά direct-drive, οδηγούσε δηλαδή απ ευθείας την έλικα, χωρίς κιβώτιο μείωσης. Ο κινητήρας αυτός αποδείχθηκε ιδιαίτερα αξιόπιστος και όλα τα SE5 εφοδιάζονταν στο εξής με αυτόν.

 

 

 

Ο οριστικός κινητήρας του SE5, Wolseley "Viper", που οδηγούσε απ ευθείας την έλικα, χωρίς κιβώτιο μείωσης. Πολύ αξιόπιστος

 

Κάποιες μικροαλλαγές έγιναν επίσης στο fairing και στη θέση του πιλότου και προέκυψε έτσι ο τύπος SE5a.

 

Όταν οι πρώτοι πιλότοι είδαν το αεροπλάνο είπαν ότι τους θύμιζε περισσότερο ...σπιτάκι σκύλου, με την εντελώς τετράγωνη άτρακτο και μούρη!

 

 

 

Το μπροστινό μέρος του αεροπλάνου, έτσι τετράγωνο καθώς είναι και λίγο καμπύλο στην επάνω πλευρά, θυμίζει πράγματι σπιτάκι σκύλου!

 

 Όταν όμως το δοκίμασαν άλλαξαν ιδέα! 

Το αεροπλάνο ήταν τόσο καλόβολο, προβλέψιμο και σταθερό, που ενθουσιάστηκαν! Με λίγο trim στο elevator μπορούσε κυριολεκτικά να πετάει χωρίς χέρια, μόνο του! Αυτή η σταθερότητα επίσης επέτρεπε στους πιλότους να πυροβολούν με ακρίβεια από μακριά, εναντίον των εχθρικών αεροπλάνων. Μια άλλη καινοτομία του SE5a ήταν ότι το Skid της ουράς ήταν πηδαλιοχούμενο!

Η ευκολία πτήσεως του SE5a -αντίθετα με το Camel- το έκανε προσιτό στους νέους πιλότους, με λίγες ώρες εμπειρίας (μόνο 20 ώρες πτήσεως!) τους οποίους είχε τόσο ανάγκη εκείνη την εποχή η Αγγλική Αεροπορία. Τα ατυχήματα που συνέβησαν με αυτό το αεροπλάνο, ήταν πολύ λιγότερα αυτών του Camel ή του Nieuport.

 

 Αν και το Sopwith Camel σημείωσε συνολικά περισσότερες καταρρίψεις από το SE5a, εν τούτοις πολλοί Άσσοι του 1ου Π.Π., σημείωσαν με αυτό τις περισσότερες νίκες τους, όπως ο Albert Ball, James McCudden, and Edward Mannock. Μέχρι το τέλος του πολέμου είχαν κατασκευασθεί περισσότερα από 2.000 SE5a !

 

 

 

 

 

Το SE5a ήταν εφοδιασμένο με ένα συγχρονισμένο πολυβόλο Vickers διαμετρήματος .303", που έβαλε μέσα από τον κύκλο της έλικας. Το Vickers ήταν όπλο κλειστού κλείστρου (closed bolt), εξέλιξη του πολυβόλου Maxim, διαβάστε πάλι το άρθρο "Spandau: Το θρυλικό πολυβόλο του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου" για να τα ξαναθυμηθείτε. Το αεροπλάνο είχε επίσης ένα πολυβόλο Lewis στερεωμένο στο επάνω φτερό που έβαλε έξω από τον κύκλο της έλικας. Το πολυβόλο Lewis είναι όπλο "ανοιχτού κλείστρου" ("open bolt") και δεν μπορεί να συγχρονιστεί με την έλικα. 

 

Το πολυβόλο Lewis με τον χαρακτηριστικό στρογγυλό γεμιστήρα του

 

Αν προηγουμένως αναρωτηθήκατε "και ποια η χρησιμότητα, του να πετάει το αεροπλάνο χωρίς χέρια, μόνο του", η απάντηση είναι ότι ο πιλότος εκτός από το πιλοτάρισμα είχε ...και άλλες δουλειές, όπως το να ξαναγεμίζει ή να ξεμπλοκάρει τα πολυβόλα ή ακόμα και να πετάει βόμβες με τα χέρια πάνω από τα εχθρικά στρατόπεδα! Σε κάποια αεροπλάνα, ο πιλότος όχι μόνο έπρεπε να σηκωθεί όρθιος, αλλά και ενδεχομένως να πατήσει και πάνω στο κάθισμα του για να φτάσει και να γεμίσει το πολυβόλο!

Στο cockpit υπήρχαν 2 εφεδρικοί γεμιστήρες για το πολυβόλο Lewis, το οποίο ήταν στερεωμένο σε μια βάση Foster. 

Το πιλοτήριο του SE5a: ότι πιο σύγχρονο είχε να παρουσιάσει η τεχνολογία της εποχής, με όλα τα απαραίτητα όργανα, κι ακόμα παραπάνω!

...και τα χειριστήρια του cockpit. Με τόσο λίγο ελεύθερο χώρο, απορώ που βρίσκονταν οι δυο εφεδρικοί γεμιστήρες του πολυβόλου Lewis

Η βάση Foster του πολυβόλου Lewis. Με αυτήν το πολυβόλο μπορούσε να κατεβεί από την επάνω πτέρυγα και να έρθει κοντά στον πιλότο, για να του αλλάξει γεμιστήρα

 Η βάση Foster ήταν πολύ μεγάλη ευκολία για τον πιλότο, γιατί με αυτήν όχι μόνο το πολυβόλο μπορούσε να έρθει κάτω με μια κίνηση, αλλά ορισμένες φορές ο πιλότος πυροβολούσε την κοιλιά του εχθρικού αεροπλάνου που ήταν από πάνω του, με το πολυβόλο σε μια ενδιάμεση θέση της βάσης Foster!

Το πολυβόλο Lewis με τη βάση Foster δημιουργούσε ασφαλώς ένα σημαντικό drag, αλλά παρ όλα αυτά το αεροπλάνο έφτανε την ταχύτητα των 115 μιλίων την ώρα, μεγαλύτερη κατά τι και από αυτήν του Sopwith Camel. Είχε αναφερθεί ότι σε μάχες είχε φτάσει ακόμα και τα 138 μίλια/ώρα! Το μόνο αεροπλάνο που μπορούσε να συναγωνιστεί το SE5, ήταν το εξαιρετικό Γερμανικό διπλάνο Fokker DVII, που όμως δεν πρόλαβε να επιχειρήσει γιατί ο πόλεμος τελείωσε.

 

Η ταχύτητα απογείωσης του SE5 ήταν περίπου 50 μίλια/ώρα, ενώ η ταχύτητα stall 43 μίλια/ώρα. 

Το αεροπλάνο είχε εκπέτασμα 8.10 μέτρα, ενώ το μήκος του ήταν 6.38 μέτρα. Το βάρος του κατά την απογείωση (οπλισμένο) ήταν 878 κιλά. Η εμβέλεια του ήταν 480 χλμ. και μπορούσε να επιχειρήσει μέχρι το ανώτατο ύψος των 5.200 μέτρων. 

Ένα εξαιρετικό αεροπλάνο, που έμεινε στην Ιστορία ως "το Spitfire του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου".

 

 

 

 

 

 

 

 

Γιώργος Καρασούλας